Ondervoeding bij ziekte

Als u ziek bent, is het soms moeilijk om goed te eten. Bijvoorbeeld doordat u minder eetlust heeft of misselijk of moe bent. Uw lichaam krijgt dan minder voedingsstoffen binnen. Terwijl het lichaam bij ziekte juist meer voedingsstoffen nodig heeft om aan te sterken. U kunt hierdoor afvallen en ondervoed raken. 

Bij ondervoeding heeft uw lichaam een tekort aan energie en voedingsstoffen. Dat komt doordat u (te) weinig eet en/of drinkt. Als gevolg hiervan kunt u:

• zich minder goed voelen;
• minder spierkracht hebben;
• minder weerstand hebben;
• minder snel herstellen van ziekte.

Om aan te sterken heeft u energie- en eiwitrijke voeding nodig. Eiwitten zijn bouwstoffen voor het lichaam. Ze zijn nodig voor de opbouw en het herstel van spieren. En voor afweerstoffen in het bloed en de huid.

Krijgt uw lichaam te weinig eiwitten, dan kunnen uw spieren hun kracht verliezen. Daarnaast zijn eiwitten belangrijk voor de weerstand. Ze beschermen u tegen ziekten.

Producten met veel eiwitten

In melkproducten, vlees, vis, kaas, peulvruchten, pinda’s en noten zitten veel eiwitten. In het overzicht onder 'voldoende voedingsstoffen binnenkrijgen' ziet u hoeveel u van deze producten moet eten om voldoende eiwitten binnen te krijgen.

Waarom energie belangrijk is

Het lichaam haalt energie uit vetten en koolhydraten. Dit zijn brandstoffen voor het lichaam. Energie is nodig om te kunnen bewegen, te ademen, te denken en om het lichaam warm te houden. Krijgt het lichaam te weinig energie, dan gaat het eiwitten verbranden. Uw spierkracht kan dan minder worden.

Dit moet u elke dag ongeveer eten en drinken om voldoende voedingstoffen binnen te krijgen:

• Brood: minstens 4 sneetjes
• Kaas: 2 plakken of 40 gram
• Vleeswaren: 2 plakken of 30 gram
• Melk en melkproducten: 3 bekers/schaaltjes/porties
• Fruit of vruchtensap: 2 stuks of glazen
• Vlees, vis, kip, vegetarisch: 100 gram
• Aardappelen: minstens 3 stuks
• Groente: minstens 3 opscheplepels
• Boter, margarine, olie minstens 30 gram

Drink daarnaast elke dag minimaal 1,5 liter. Dit zijn ongeveer 10 tot 13 glazen. Kies daarbij vooral dranken die eiwit en energie bevatten, zoals (chocolade)melk en drinkyoghurt.

Voldoende vitamine D

Vitamine D is belangrijk voor sterke botten en spieren. De meeste mensen krijgen genoeg vitamine D binnen door gevarieerd te eten en regelmatig naar buiten te gaan.

Sommige mensen lopen meer kans op vitamine D-tekort. Het is dan belangrijk om naast gezonde voeding elke dag vitamine D-tabletjes of druppels te nemen:

• Vrouwen van 50 jaar en ouder: 10 microgram vitamine D per dag.
• Iedereen van 70 jaar en ouder: 20 microgram vitamine D per dag
• Mensen met een donkere huidskleur of die niet veel in de zon komen: 10 microgram vitamine D per dag.

Tips voor een energie- en eiwitrijke voeding

Algemeen

• Gebruik vaak kleine maaltijden verspreid over de dag, bijvoorbeeld 6 of 8 keer per dag.
• Sla geen maaltijden over.
• Neem een extra broodmaaltijd als u geen zin heeft in de warme maaltijd.
• Eet en drink op het moment dat u trek heeft.
• Varieer zo veel mogelijk: wissel zoete, zure of hartige gerechten, warme en koude gerechten regelmatig af.
• Laat producten staan waar u geen zin in heeft. 
• Kies voor kant-en-klare gerechten als het klaarmaken van de maaltijd niet lukt.
• Eet rustig en kauw goed.

Broodmaaltijden

• Besmeer uw brood ruim met dieetmargarine. In dieetmargarine zit minimaal 70 gram vet per 100 gram. Dat is evenveel energie als in roomboter en het bevat vetten die gunstig zijn voor hart- en bloedvaten. Of kies een margarine met maximaal 20 gram verzadigd vet per 100 gram.
• Gebruik ruim beleg op brood, bijvoorbeeld 2 plakken kaas of vleeswaren, 1 plak kaas met jam of appelstroop of pindakaas met suiker.
• Varieer met beleg, bijvoorbeeld kant-en-klare salade, roerei, vis, knakworstjes, ragout of een kroket. Of maak een tosti.
• In plaats van brood kunt u ook iets anders nemen, bijvoorbeeld beschuiten of crackers.
• U kunt in plaats van brood ook kiezen voor pap van volle melk, cornflakes of muesli met volle melk, volle yoghurt of drinkontbijt. Het eten en drinken van vloeibare voedingsmiddelen en gerechten kost vaak minder moeite.

Melkproducten en kaas

• Neem vooral volle (=volvette) producten, zoals volle melk, volle chocolademelk, koffieroom, volle yoghurt, roomkwark, volle vla, pudding, roomijs, volvette kaas, zoals Goudse 48+ of roombrie.
• Maak de vla of yoghurt op smaak met fruit, vruchtenmoes, siroop of puddingsaus. Of maak een milkshake of een vlaflip.
• Voeg een klontje dieetmargarine toe aan pap.
• U kunt ook een flensje of pannenkoek met stroop of fruit nemen.

Vlees en vleesvervangers

• Bereid vlees in ruim vloeibare margarine of in vloeibaar bak- en braadvet en maak er een jus of saus van.
• Gebakken of gebraden vlees kunt u eventueel fijnsnijden verwerken in ragout of saus.
• Tartaar of fijngemaakt gehakt is gemakkelijk te eten en te verwerken in gerechten, bijvoorbeeld in stamppot.
• Verwerk koud vlees of vleeswaren in een salade.
• Roer fijngesneden vleeswaren, bijvoorbeeld ham of cornedbeef, 
  door aardappelpuree.
• Neem in plaats van vlees ook eens ei, kaas, vis, peulvruchten, tofoe of kant-en-klare vegetarische vleesvervangers.

Groenten en fruit

• Roer een klontje dieetmargarine of een scheutje vloeibare margarine door de groenten of voeg een saus toe.
• Maak een vruchtensalade op smaak met suiker en/of (slag)room of voeg een bolletje ijs toe.

Aardappelen, rijst en pasta

• Kies vaker voor gebakken in plaats van gekookte aardappelen.
• Kies ook eens voor gefrituurde aardappelballetjes, frites of aardappelkroketjes, gebakken in vloeibaar frituurvet of olie.
• Voeg aan aardappelpuree of stamppot extra dieetmargarine of kaas toe.
• Wissel aardappelgerechten af met rijst of pasta. Voeg ook dan extra dieetmargarine, olie of kaas toe aan de saus.

Tussendoortjes

Kies voor kleine, makkelijke hapjes en wissel af tussen zoet en hartig.

Hartige tussendoortjes

• Pinda’s, nootjes, studentenhaver, een lekkerbekje, een haring, een 
  saucijzen- of worstenbroodje, stukjes kaas of worst, huzarenslaatje of een toastje met vis.
• Gevulde soep of bouillon met extra vlees, groenten en/of ei.

Zoete tussendoortjes

• Volle vruchtenkwark, vla, mousse of roomijs.
• Vruchtencocktail, vruchtenpuree of compote.
• Gevulde koek, eierkoek of plak ontbijtkoek met dieetmargarine, een Liga of Sultana.
• Volle chocolademelk of een yoghurtdrank.

Drinken

In thee, koffie of bouillon zit wel vocht, maar geen voedingsstoffen. Wissel deze dranken af met de genoemde energierijke dranken zoals volle chocolademelk of yoghurtdrank.

Tussendoortjes in het ziekenhuis

Ligt u in het ziekenhuis, dan komt de voedingsassistent tussen de maaltijden door langs met verschillende tussendoortjes.

Beweging

Om spieren weer op te bouwen is naast eiwit en energie ook beweging nodig. Dat kan een wandeling zijn of wat rek- en strekoefeningen. 

(Weer) thuis

• Controleer uw gewicht elke week op de weegschaal als u (weer) thuis bent.
• Valt u af? Neem dan contact op met uw specialist, huisarts of diëtist.
• Heeft u uw normale gewicht weer bereikt? Zorg er dan voor dat u gezond blijft eten.

Meer hulp nodig?

Lukt het niet om met deze adviezen meer en gezond te eten? Dan kunt u bijvoorbeeld dieetpreparaten met extra energie en eiwitten gaan gebruiken.

Overleg dit altijd eerst met een diëtist of arts. U kunt via uw behandelend arts een verwijzing krijgen naar een diëtist. En uw behandelend arts of diëtist kan een vergoeding aanvragen voor de kosten van de dieetpreparaten bij uw zorgverzekeraar. 

Op de website van het voedingscentrum vindt u meer informatie over gewicht, ondergewicht en gezond aankomen.

voedingscentrum(http://www.voedingscentrum.nl)