Voeding en zwangerschaps-diabetes

Zwangerschapsdiabetes (= diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes mellitus. Deze vorm ontstaat tijdens de zwangerschap en verdwijnt meestal weer na de bevalling.

Tijdens de zwangerschap verandert er veel in de hormoonhuishouding. Het lichaam maakt steeds meer zwangerschapshormonen aan. Daardoor kan de alvleesklier niet voldoende insuline aanmaken. Daarnaast maken de zwangerschapshormonen het lichaam ongevoelig voor insuline (het lichaam wordt resistent).

Insuline is nodig om glucose vanuit het bloed op te nemen in de lichaamscellen. Als er te weinig insuline is, stijgt de bloedglucosewaarde. Daardoor kan zwangerschapsdiabetes ontstaan.

Na de bevalling

Na de bevalling verdwijnen de zwangerschapshormonen. De bloedglucosewaarde wordt dan weer normaal. Het komt bijna nooit voor dat de diabetes na de bevalling blijft. Wel is de kans 50% om binnen 5 jaar diabetes te krijgen. En er is een grotere kans op zwangerschapsdiabetes bij een eventuele volgende zwangerschap. Ook na de zwangerschap is het daarom belangrijk om gezond te blijven eten en op uw gewicht te letten. 

Zwangerschapsdiabetes kan gevolgen hebben voor het kind. Bijvoorbeeld een te hoog geboortegewicht, lage bloedglucosewaarden, overgewicht en diabetes type 2.

Houd daarom de bloedglucosewaarden laag:

• In de ochtend, voordat u iets gegeten of gedronken heeft (nuchter) moet de waarde lager blijven dan 5.3 mmol/l.
• 1 uur na de maaltijden moet de waarde lager blijven dan 7.8 mmol/l.

Het volgen van een dieet is de eerste stap om bloedglucosewaarden laag te houden. Blijven de waarden te hoog? Dan overlegt de diëtist met de internist of het nodig is om met insuline te beginnen.

Dieet bij zwangerschapsdiabetes

Gezonde voeding is de basis voor iemand met zwangerschapsdiabetes. De diëtist bespreekt met u hoe u uw voeding het beste kunt aanpassen. En houdt hierbij rekening met wat u gewend bent te eten en drinken. De diëtist kijkt vooral naar koolhydraten en vetten in uw voeding.

U kunt pieken in bloedglucosewaarden voorkomen door:

• Eetmomenten gelijkmatig over de dag te verdelen;
• Zo min mogelijk suiker en suikerrijke producten te nemen;
• Voldoende voedingsvezels binnen te krijgen;
• Verzadigd vet te beperken;
• Gebruik van zout te beperken;
• Een gezond gewicht te houden, en
• Een gezonde leefstijl aan te houden.

Eetmomenten over de dag verdelen

Door uw voeding over de dag te verdelen, komt er steeds een kleinere hoeveelheid glucose in het bloed. Glucose komt uit koolhydraten in uw voeding. ‘Koolhydraten’ is een verzamelnaam voor zetmeel, melksuiker, vruchtensuiker, suiker en druivensuiker. Neemt u veel koolhydraten in één keer? Dan heeft het lichaam ineens veel insuline nodig om de glucose goed te verwerken.

Normaal is dat geen probleem. Maar bij zwangerschapsdiabetes kan de alvleesklier niet zoveel insuline ineens aanmaken. De glucose blijft dan in uw bloed, waardoor uw bloedglucosewaarde te hoog wordt. Neem daarom 6 kleine maaltijden in plaats van 3 grote maaltijden per dag. En zorg dat er minimaal 2 uur tussen de maaltijden en tussendoortjes zit. 

Minder suiker en suikerrijke producten

Suiker en suikerrijke producten zorgen ervoor dat de bloedglucosewaarde sneller stijgt. Voeg daarom geen suiker toe aan koffie en thee. En drink geen frisdrank, limonades en vruchtensappen.

Vruchtensap zoals appel- en sinaasappelsap bevat van nature veel vruchtensuiker. Drink liever (mineraal)water, thee en koffie zonder suiker (eventueel met een beetje zoetstof), limonadesiroop gezoet met zoetstof of light-frisdrank.

‘Zuinig zijn met suiker’ betekent ook dat u beter geen producten kunt nemen die veel suiker bevatten. Zoals koekjes, snoep, gebak, zoet broodbeleg, krokante muesli, zoete sauzen, zuivel met toegevoegde suikers en dergelijke. Bespreek met de diëtist wat wel en niet kan in uw situatie.

Voldoende voedingsvezels

Voedingsvezels zitten in plantaardige voeding. Ze zijn onder andere nodig om uw darmen goed te laten werken. Daarnaast stijgt de bloedglucose minder snel door vezels te eten. Dat geldt vooral voor de vezels uit fruit, groente en peulvruchten. 

Gebruik naast fruit, groente en peulvruchten ook volkoren graanproducten zoals volkorenbrood, volkoren knäckebröd, volkoren pasta en zilvervliesrijst. Neem liever geen vezelarme soorten zoals witbrood, krentenbrood, licht knäckebröd, beschuit, witte rijst en gewone pasta.

Beperken van verzadigd vet 

In voeding zitten verschillende soorten vet:

• Onverzadigd vet: dit is gezonder vet. Dit vet kan helpen het cholesterolgehalte in het bloed te verlagen of laag te houden.
• Verzadigd vet: dit is minder goed vet. Het stimuleert juist de aanmaak van cholesterol in het lichaam waardoor het cholesterol in het bloed stijgt. 

Eet vooral onverzadigd vet. Dit zit vooral in vloeibare margarine, olie (slaolie, zonnebloemolie, olijfolie, notenolie), vette vis (zalm, makreel, haring, paling, sardines) en in noten en pinda’s.

Advies: 

• Besmeer brood met halvarine.
• Gebruik vloeibare margarine voor het klaarmaken van een maaltijd. Hier zit vitamine A en D in.
• Neem 1 keer per week vette vis bij de warme maaltijd of de broodmaaltijd.

Beperken van zout

Te veel zout verhoogt het risico op een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap. In plaats van zout kunt u ook andere smaakmakers gebruiken, zoals peper, nootmuskaat, kruidnagel, kerrie, verse of gedroogde kruiden.

Pas ook op met drop. Hier zit glycyrrhizine(zuur) in: een stof die de bloeddruk verhoogt.

Een gezond gewicht houden

Het is normaal om 8 tot 10 kilo aan te komen tijdens de zwangerschap. Een klein deel hiervan is vet. Dat is nodig als reservebron van energie voor de borstvoeding. Geeft u na uw zwangerschap borstvoeding, dan komt u sneller terug op uw oude gewicht. 

Zorg voor een gezonde leefstijl

Bewegen

Regelmatig extra lichaamsbeweging zorgt voor verlaging van de bloeddruk, het cholesterolgehalte en de bloedglucosewaarde. Probeer tijdens de zwangerschap minimaal een half uur per dag te bewegen. Denk hierbij ook aan simpele vormen van bewegen zoals stevig wandelen, traplopen en fietsen.

Twijfelt u of u een bepaalde inspanning aankunt? Overleg dan met uw huisarts. Een goede conditie is een fijn uitgangspunt voor de bevalling. 

Roken, alcohol, drugs en koffie

Alcohol- en koffiegebruik, roken en drugsgebruik tijdens de zwangerschap hebben nadelige gevolgen voor het ongeboren kind.

Zwangeren die roken en veel koffie drinken, krijgen over het algemeen kinderen met een lager geboortegewicht. Door het gebruik van alcohol, koffie en drugs is de kans op afwijkingen groter. Het advies is om niet te roken en geen drugs en geen alcohol te gebruiken. Het liefst al voor de zwangerschap. Daarnaast wordt geadviseerd het drinken van koffie te beperken tot 1 kopje per dag. 

Overige aandachtspunten

Voedselinfectie

Er zijn twee voedselinfecties die gevaarlijk kunnen zijn voor het ongeboren kind. Dit zijn toxoplasmose en listeriose. Vermijd daarom rauwe producten:

• Eet geen rauw of halfgaar vlees (rosbief, tartaar, filet American, biefstuk, entrecote).
• Was rauwe groenten goed.
• Drink of eet geen rauwe boerenmelk of kaas die gemaakt is van rauwe melk (staat vermeld op verpakking als “au lait cru”).
• Zorg voor goede hygiëne bij het koken en bewaren van producten.

Gezonde voeding tijdens de zwangerschap bevat gemiddeld per dag:

• Brood: 4-7 sneetjes
• Aardappelen, volkoren pasta, zilvervliesrijst, peulvruchten: 200 gram, 4-5 stuks
• Groenten: 250 gram, 5 groentelepels
• Fruit: 2 stuks
• Ongezouten noten: 25 gram
• Melk en melkproducten: 2-3 glazen
• Kaas: 2 plakken
• Vlees, vis, kip, ei: 100 gram
• Vette vis: 1x per week
• Vleeswaren, 15-30 gram, 1-2 plakjes
• (Dieet)halvarine op brood: 5 gram per snee
• Vloeibaar bak- en braadboter of olie voor de bereiding: 15 gram, 1 eetlepel

De volgende vitaminepreparaten worden geadviseerd:

• Foliumzuur (vóór de bevruchting en tijdens de eerste 3 maanden van de zwangerschap): 400 microgram per dag
• Vitamine D: 10 microgram per dag. 

Op onderstaande website vindt u allerlei video's over zwangerschapsdiabetes:

Dieetvideo(https://corienmaljaars.nl/dieetvideo/)

Op de website van het voedingscentrum vindt u veel informatie over voedingsadviezen bij zwangerschap:

Voedingscentrum(https://www.voedingscentrum.nl/nl.aspx)